حیطه موضوعی وبینار: نگارش علمی (Academic Writing)
عنوان وبینار:۱۰ نکته برای داوری مقالات پژوهشی
ارائه دهنده: Dr. Bert Blocken
زمان برگزاری وبینار: ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۷
در این وبینار پروفسور بلوکن، برخی از اشتباهات اساسی داوری مقالات علمی را به اشتراک گذاشتند. به اعتقاد ایشان، وقتی روز به روز تعداد مقالاتی که در مجلات سابمیت می شوند، افزایش می یابد، افزایش کیفیت ارزیابی این مقالات نیز امری اجتناب ناپذیر است. یکی از نکات جالب توجه این وبینار تاکید بر اخلاق نشر بود! نکته جالب توجهتر اینکه، پروفسور، در این وبینار، با رویکرد و قالبی متفاوت، به بیان آنچه باید در بررسی مقالات مدنظر قرار بگیرد نمی پردازند، بلکه به اشتباهات و خطاهایی اشاره می کنند که در داوری این مقالات نباید مرتکب شد.
دکتر بلوکن، وبینار را با این سؤال شروع نمودند که اساسا چرا ما باید ویرایش و بازنگری یک مقاله را باکیفیت بالا انجام دهیم؟ ایشان چندین جواب ممکن را برای این سؤال ارائه کردند و در این میان به بیانات آقای نیلز بور، شیمیدان معروف آمریکایی که جایزه نوبل شیمی را برای ارائه مدل اتمی کسب نمودهاند، استناد کردند. بور بیان میکند که یک فرد زمانی در یک حرفه متخصص میشود که تمامی اشتباهات ممکن در این حوزه را مرتکب شده باشد. وی بیان نمود که یافتن اشتباهات افراد و یافتن نواقص کارهای پژوهشی دیگران میتواند زمینه ارتقاء دانش و مهارت ما را فراهم نماید؛ به اعتقاد ایشان، در واقع بهترین روش یادگیری همان یادگیری از اشتباهات دیگران است.
در ادامه اشتباهات داوری یک مقاله علمی مورد اشاره قرار گرفته است:
۱٫ پذیرفتن مسئولیت داوری مقالات بدون برخورداری از شرایط لازم و کافی برای داوری آنها (مثل داوری مقالاتی که متناسب با تخصص داور نیست یا مشغله های داور فرصت بررسی مقاله را به او نمی دهد)
۲٫ تاخیر –زمانی- در ارسال کامنتهای ارائه شده برای مقالات و بدتر از آن عدم ارسال کامنتها (پذیرش داوری مقالات یعنی تعهد به بازه زمانی تعیین شده (deadline))
۳٫ نادیده گرفتن پیام هایی که از سوی هیئت تحریریه ارسال می شود
۴٫ غفلت از رعایت اخلاق نشر (مثل کپی رایت، تقلب و …) توسط نویسندگان؛ وقتی نویسندگان به دلایل مختلف، برای نوشتن مقاله و سابمیت آن به مجله مورد نظرشان تحت فشار هستند، اصول و اخلاق نشر بیشتر نادیده گرفته می شود.
۵٫ داوری ضعیف و غیرکاربردی مقالات: داوری ضعیف مقاله نه تنها نوعی بی احترامی به نویسنده مقاله محسوب می شود، بلکه، نیازمند ویرایش مجدد مقاله و صرف هزینه زمانی و مادی زیادی است.
۶٫ ناآگاهی و غفلت داور از بررسی مولفه های کلیدی یک مقاله (برخی از این مولفه ها عبارتند از: تناسب مقاله با مجله؛ تناسب عنوان با محتوا؛ تبیین دقیق اهداف؛ شرح دقیق روش تحقیق؛ قابلیت اطمینان نتایج؛ بیان دقیق و درست محدودیت های تحقیق؛ توجیه و تبیین نتایج و …)
۷٫ ارائه کامنتهای نامشخص، غیر منصفانه و غلط (بعنوان مثال، “نتیجه گیری غیرقابل اثبات است” یا “روش شناسی قابل اعتماد نیست”)
۸٫ نقض قانون محرمانه بودن (بعنوان مثال به اشتراک گذاری مقالات قبل از چاپ شدن)
۹٫ از نویسندگان بخواهند که اخلاق نشر را نقض کنند (بعنوان مثال، نویسندگان را وادار به استفاده از نقل قول های نامناسب و غیر مرتبط می کنند تا شاخص استناددهی شان افزایش پیدا کند)
۱۰٫ گاهی اوقات داوران فکر می کنند، بعد از انجام مراحل فوق، فرایند داوری به اتمام رسیده و ویراستاری مقاله آماده ارسال است، در حالی که واقعا اینطور نیست. داور حتما باید مجددا ویراستاری خود را بازبینی کند.
در این وبینار، همچنین، برخی نکات قابل ملاحظه نگارش علمی به نویسندگان متون علمی توصیه شد. توجه به این نکات از بعد مقوله “داوری“، برای داوران مقالات علمی نیز ضروری است. برخی از مهمترین این نکات عبارتند از:
– مقاله بایستی در فرمت مورد نظر هر مجله تنظیم شود.
– نویسنده بایستی به فعالیت ها و یافته های بین المللی معتبر استناد دهد نه اینکه به مرور مطالعات بی فایده
بپردازد.
– جزئیات روش شناسی پژوهش و حتی چگونگی مرور ادبیات پژوهش بایستی به روشنی بیان شده باشد تا داور
بتواند درباره نتایج پژوهش قضاوت کند.
– به ارائه جنبه های نوآورانه در مقاله توجه شده باشد.
– عنوان مقاله بخوبی نمایانگر محتوای مقاله باشد.
– چکیده مقاله بخوبی نمایانگر متن کامل مقاله باشد.
– نویسنده توانسته باشد شکاف های پژوهش را بخوبی شناسایی کند و به ذکر پیشرفت های اخیر متناسب با
موضوع پرداخته باشد.
– محدودیتهای پژوهش نیز ارائه شوند.
– نتیجه گیری پژوهش بخوبی تنظیم شده باشد.
– نویسنده بایستی از بیان جملات سوگیرانه، مبهم و غیرمنصفانه خودداری کند.
– نویسنده نمی تواند محتوای مقاله را پیش از انتشار، با دیگری به اشتراک بگذارد.
تهیه کننده: زهره جعفری‌فر
با تشکر از: زهره زین‌الدینی، امیر رجایی، رقیه نوراللهی، ثریا خزایی، نوری براری، بهار بندعلی، پرستو علیخانی، اسماعیل عبداللهی